Waagstuk en avontuur van de intimiteit

Op mijn 28e trok ik alleen door het berglandschap van het Griekse eiland Samos. De heldere lucht, de geur van wilde bloemen, de grote stilte op de bergpaden veroorzaken een onvoorziene opening in mij.

Plotseling is het er… Een zachte, lieflijke zweem vol van nieuwe gewaarwordingen… Het grote ZIJN overweldigt me.

Na vele jaren van afmatting, strijd, wanhoop en de weg kwijt zijn merk ik op dit ogenblik: Alles in mijn leven zal anders worden! Ik ben geroepen tot een geweldig avontuur! Dit avontuur heeft iets te maken met intimiteit“Intimiteit“ komt van het Latijnse “intimus” en betekent “het diepste innerlijk”..

Ik beklim een berg, van waaraf ik een vergezicht op groene heuvels en op de zee heb. Maar eigenlijk ben ik niet “buiten”, maar “in mijn innerlijkste innerlijk” – ik voel grote vertrouwdheid met het wezenlijke en met mijn eigen wezen. Ik zit twee dagen lang op die bergtop en overweeg bij mezelf, hoe ik nu verder moet met mijn leven.

Zal ik me een paar jaar terugtrekken in één van de vele bergkloosters op het eiland Samos, om in af gescheidenheid meditatie en verdieping te oefenen? Of ligt mijn opgave thuis “midden in het leven”, in het zich inlaten met het gewoel en de inspanning van elke dag met betrekking tot kinderen, beroep en huishouding?

Ik zit en peins. Het duurt twee dagen tot ik tot een beslissing kom: ja ik zal naar huis gaan, Ik zal verantwoording op me nemen. En dat betekent voor mij: trouwen…een gezin stichten. Het “avontuur van de intimiteit” kan beginnen.

Wat partnerschap kan betekenen

In de hindoeïstische huwelijksceremonie is een centraal deel dat “Saptapadi” heet. Man en vrouw moeten daarbij zeven maal samen om een vuurplaats heenlopen.

Uit huidig oogpunt – na een huwelijk van 35 jaar – ervaar ik dit ritueel als een prachtig symbool. In alle details wordt hier als in een gebaar voltrokken, wat partnerschap in de diepste zin betekent:

• Als man en vrouw bewegen we ons cirkelvormig om het vuur van het innerlijk.
•  In ons centrale vuurelement zijn wij – als het goed is – op de intiemste manier met elkaar verbonden, maar we mogen niet te dicht bij het vuur komen.
• We mogen niet stilstaan, we moeten voortdurend in beweging blijven. In de sfeer van het centrale vuur kunnen we elkaar veranderen.
• Bij “het zeven maal omcirkelen van het vuur” worden er in ons scheppende krachten ontvouwd.
• Tegelijkertijd worden onze “schaduwdelen”, onze slakken en beperkingen steeds grondiger en intensiever belicht. Dat is een uiterst provocerend proces.
• Er is tijd voor nodig (zeven jaren van ontwikkeling).
• Er is grote aandacht en een groeiende innerlijke stabiliteit voor nodig om dat wat je tot inzicht bracht te verwerken en vruchtbaar te laten worden.

Als ik terugkijk, moet ik toegeven dat ik van deze diepe dimensie van een partnerschap lange tijd geen idee had. Ik ben min of meer onvoorbereid in dit avontuur geslingerd. Reeds in de fase van het verliefd zijn was het voor mij moeilijk om een ja voor de ander te voelen zonder voorwaarden.

Het zinnelijke zich tot elkaar aangetrokken voelen is immers nog geen ”ja” van je wezen. Kan ik de ander aannemen en waarderen in zijn onmiskenbare eenmaligheid?

Nee, dat kon ik niet. Ik kon het niet, omdat ik niet geleerd had eerst mezelf aan te nemen en van mezelf te houden in mijn onmiskenbare individualiteit.

Ondanks dat ben ik ingegaan op de relatie. We hebben nabijheid toegelaten, we hebben overeenkomsten gezocht, maar een echte “intimiteit” is daaruit niet ontstaan.

Wat betekent intimiteit?

Pas vele jaren later heb ik geleerd, dat er een groot verschil bestaat tussen “dichtbij” en “intimiteit”. “Dichtbij” betekent de ander dichter bij laten komen en beter leren kennen. Dat kan lichamelijk of emotioneel dichtbij komen zijn.

Met “intimiteit” daarentegen wordt bedoeld,

dat iemand goed kan opschieten met een ander en zijn hart voor iemand openlegt. Intimiteit betekent, door dat wat men doet of zegt, zichzelf, zijn innerlijk, zijn intiemste gevoelens en gedachtes oprecht naar buiten brengen en zichzelf bij dit zich blootgeven ervarenTobias Ruland, Die Psychologie der Intimität, Stuttgart 2016, S. 109.

We kunnen jarenlang over het samenwerken van man en vrouw filosoferen, we kunnen in pijnlijke processen onze existentiële incompleetheid en onvolmaaktheid ervaren en ons ervan bewust worden, dat ook de liefdevolste partners dit “ziele gebrek” niet uit de weg kunnen ruimen. We kunnen ons als consequentie daarvan met de hogere Idee bezighouden, dat zich in volledige overgave aan de ander “in ons”, aan de goddelijke vonk – in iedere man of vrouw – een geesteskind, een volledig nieuwe schepping zou kunnen ontwikkelen. Dit is een heel belangrijk inzicht. Maar met dit met licht vervulde perspectief moeten we ons vervolgens in de donkere kelder van ons dagelijks bestaan begeven. Daar valt veel te ontdekken, daar valt veel onder ogen te zien.

Bij elke top die we bestormen, moeten we weer omkeren en de kracht en het inzicht mee naar beneden brengen in ons sterfelijke handelen.

Sri Aurobindo

Ben ik werkelijk bereid tot eerlijk inzicht, tot oprechte zelfovergave, ook in tegenwoordigheid van de ander?

De uitwisseling over dat, waarover we met elkaar overeenstemmen, voelt goed. Vooral aan het begin van een relatie bevestigen we ons zelf steeds weer door onze gemeenschappelijke inzichten. Men noemt dat “bevestigen van intimiteit door vreemden”. Ik voel me veilig bij mijn partner, ik kan me zonder vrees uiten. Maar dit “onder één hoedje spelen”, zich goed voelen door gemeenschappelijkheden, heeft in de regel een korte vervaldatum.

Een team bewijst zijn kracht niet op een rustig meer

Tobias Ruland

De waarheid begint met zijn tweeën.

Lukas Michael Moeller

De sleutel voor langdurige intimiteit daarentegen ligt in het feit, dat ik met mijn partner oefen in “zelfbevestigende intimiteit” en dat volhoud. Wat betekent dat concreet?

Ik wil mijn hart bij de ander uitstorten. Ik wil graag iets wat nog niet opgehelderd is of zelfs iets pijnlijks onthullen. Het kan ook zijn dat een manier van doen of een manier van zich uiten van mijn partner me bang maakt of ergert. Allereerst is het heel belangrijk, dat ik tijdens het gesprek rustig blijf en geen verwijten doe aan mijn partner.

Ik ga een risico aan. Kan mijn partner omgaan met de “stress” die dit blootleggen van geheime gedachtes teweeg brengt? Bezit hij een zekere mate van onverstoorbaarheid en zelfbeheersing?

Voor het goede begrip: mijn partner moet zich niet spiegelen en ook niet goedkeuren wat ik onthuld heb. Het gaat er alleen maar om dat hij open naar mijn perspectief kan luisteren en mij niet voor wat ik onthul, “bestraft”, bijvoorbeeld door “woedend te worden”, te “ rechtvaardigen”, “weg te lopen”, “weg te duwen”, of te “verstarren”. Dit zijn de meest voorkomende reacties. Bij een langdurige relatie komt het vaak voor, dat een partner met betrekking tot een bepaalde zaak uit het verleden weggedrukt werd en dit onderwerp niet meer prettig vindt en in zijn huisje blijft zitten.

Uitwisselen op vertrouwd, intiem terrein

Durven wij, bij “het samen omcirkelen van het vuur” de schaduwkant van ons zelf te ontdekken, of het nog niet opgehelderde deel, dat misschien pijnlijk is, dat ons misschien onrustig maakt, aan te spreken en bloot te leggen? Als we voor onze partner echt een zielebegeleider willen zijn, dan geven we hem dit vertrouwen, deze intieme ruimte. We luisteren, zonder waarde oordeel.

Dat is een uitwisseling, die grote gevoeligheid en oplettendheid vraagt. Ik moet iets weten over mijn valkuilen en mijn valstrikken, die uit mijn onderbewuste plotseling tevoorschijn kunnen komen. Ik moet niet steeds in deze val lopen. En toch gebeurt het steeds weer.

Door samen te oefenen in deze “zelfbevestigende intimiteit” ( ik heb er vertrouwen in, zonder de veilige bevestiging van mijn partner mijn geheime gedachtes bloot te leggen) leer ik mij zelf en de ander heel intensief kennen.

Ja, het zal in de loop van de tijd mogelijk worden, zo iets als een gemeenschappelijke “landkaart van onze betrekkingen” te ontwerpen. Ik kan mijn eigen hoogte- en dieptepunten (poelen) op deze kaart zien en leren kennen – en ook die van mijn partner.

Daarbij horen vooral mijn zgn. “innerlijke kinderen”, en mijn onverwerkte “slakken”, mijn niet opgeloste conflicten uit dit en uit eerdere levens van de voorgangers in deze microkosmosMet microkosmos bedoelen we hier het eeuwige wezen, dat van incarnatie tot incarnatie gaat en de ervaringen ervan met zich meedraagt. In het middelpunt staat de – meestal niet verloste – vonk van het “ware zelf” van de mens..

We kennen allemaal de manier van zich uitdrukken van deze “innerlijke kinderen”. Het zijn de verschillende maskers van ons egocentrische gedrag. In Dante’s Goddelijke Komedie worden ze in “Purgatorio” heel duidelijk beschreven:

Snel beledigd zijn… boos worden…ongeduldig zijn… bang zijn voor verlies…verslaafd zijn aan waardering… steeds het laatste woord hebben…gelijk willen hebben… weglopen en vluchten als het kritisch wordt… in zeer diepe droefenis wegzakken… de clown uithangen… jaloers zijn… eerzuchtig…verslaafd aan werken en onrustig zijn.

Heel plotseling en onverwachts komen deze “innerlijke kinderen” uit mijn bewustzijn tevoorschijn… ze willen gehoord worden, ze willen gezien worden, maar niet “bestraft” of “weggeduwd” worden.

• Kan ik met hen tot een “intieme dialoog” komen?
• Kan ik vanuit deze rust in verbinding met de ziel verantwoordelijk voor hen zijn, hen geruststellen, zonder me door hen emotioneel mee te laten slepen? (in de Goddelijke Komedie heeft “Dante” in “Vergilius” een rustige neutrale begeleider)
• Kunnen we in het partnerschap “bij het meervoudig omcirkelen van het vuur” langzamerhand “rustige zielebegeleiders” voor elkaar worden, zodat we de rijpheid ontwikkelen onze schaduwzijden “stressvrij” in het juiste licht te plaatsen?

Niet wij zijn in de gelegenheid deze schaduwzijden op te lossen, maar het innerlijke vuur. Door het licht te ervaren, kan ook het duisterste veranderd worden.

En dan komt het er nog op aan, dat ik de pijn over het onvolkomene, het foutieve echt kan leren kennen. In mij zelf kunnen zich de antennes voor deze zintuigen ontwikkelen, zodat ik het leed, dat ik anderen heb aangedaan, in mijzelf als een branden ervaar, als een verterend vuur… maar tegelijkertijd ook als een verlossende stroom, die ik niet tegen kan houden, maar waarin mijn totale vertwijfeling begint te stromen en veranderd kan worden.

Als ik dit innerlijk branden heel diep in me voel, en als tranen van een diepst medegevoel met mijzelf en met de ander uit mij kunnen wegstromen, dan sta ik op dat moment in een werkelijke ervaring met het “avontuur van de intimiteit”.

Vertwijfeling is het resultaat van een ernstige poging, het mensenleven te begrijpen en te rechtvaardigen.

Vertwijfeling is het resultaat van een ernstige poging het leven met de deugd, met de gerechtigheid, met het verstand te doorstaan en aan zijn eisen tegemoet te komen. Aan deze kant van de vertwijfeling leven de kinderen, aan de andere kant de volwassenenHermann Hesse, Morgenlandfahrt, Berlin, Frankfurt an Main, Pag 91 e.v..